Wanneer en hoe veilig stukjes introduceren

Vanuit een mondmotorisch perspectief kan een baby vanaf 8 maanden leren kauwen. Deze kritieke periode duurt tot ongeveer 10 maanden. De term 'kritieke periode' betekent dat dit een belangrijke tijd is om je baby te leren kauwen. Er zijn nog steeds reflexen aanwezig die helpen bij het leren van deze nieuwe vaardigheid. Na 10 maanden blijft het mogelijk, maar het leren kauwen wordt veel moeilijker. Pas rond de leeftijd van 4 tot 5 jaar kan een kind op een 'volwassen manier' kauwen. Een leerproces dat zeker niet onderschat mag worden!

Op welke leeftijd start ik best met stukjes?

Betekent dit dat je pas vanaf 8 maanden stukjes mag geven? Nee, tussen 6 en 8 maanden kan je baby zeker ervaring opdoen met stukjes als hij of zij het lepeltje geven onder de knie heeft! Als je twijfelt over wanneer je in het algemeen moet beginnen met vast voedsel, hebben we een artikel geschreven dat je kan helpen bepalen of je baby er klaar voor is of niet. Je baby zal in het begin af en toe kokhalzen. Maak je geen zorgen, dit is normaal. Neurologische ontwikkeling (de kokhalsreflex bij baby's moet van voren naar achteren in de mond verplaatsen) en regelmatig oefenen zullen dit helpen verminderen. Kokhalzen leert je baby ook wanneer iets veilig genoeg is om door te slikken. Gebeurt het kokhalzen constant? Neem een stap terug en bied zachter voedsel aan.

Dit vroege oefenen is niet echt kauwen. Je baby zal geen stukje afbijten met de voortanden en het heen en weer bewegen tussen de kiezen of tandvlees met de tong. Maar je kind kan op voedsel kauwen, waardoor het zacht en klaar is om doorgeslikt te worden.

Bij het geven van stukjes is het belangrijk om hier rekening mee te houden. Houd altijd een oogje in het zeil bij je kind. Denk je dat je baby nog niet klaar is voor vast voedsel op precies 6 maanden? Wacht dan nog een week en probeer het opnieuw. Maak je je zorgen of twijfel je? Een logopedist kan altijd helpen. Bovenal, let altijd op je kind. Het moet leuk zijn voor zowel jou als je baby om te oefenen.

Naast mondmotorische ontwikkeling speelt ook fijne motorische ontwikkeling (dingen vastpakken, naar de mond brengen, etc.) een belangrijke rol. Je kind kan meestal tussen 5 en 6 maanden dingen met zijn handen vastpakken (dit zijn richtlijnen en geen vaste leeftijden). Vanaf dan wordt je kind er alleen maar beter in en worden zijn bewegingen gerichter, stabieler en gevarieerder. Rond de leeftijd van 6 maanden zijn grotere objecten gemakkelijker vast te houden.

Een korte checklist om je te helpen observeren of je kind klaar is voor stukjes:

• Kan je kind (ondersteund) rechtop zitten en zijn/haar hoofd recht houden?
• Gaat het voeden met een lepel goed?
• Toont je kind interesse in vast voedsel?
• Kan je kind grotere voorwerpen of dingen vastpakken en naar de mond brengen?

Als het antwoord altijd 'ja' is, kan je proberen stukjes aan te bieden. Niet succesvol? Geen probleem! Wacht gewoon nog even en probeer het een week later opnieuw.

Hoe groot moeten de stukjes zijn om veilig te zijn?

Bij het starten met stukjes rond 6 maanden oud, moeten we ervoor zorgen dat onze baby's het eten met hun vuisten kunnen vastpakken. Op die leeftijd is de pincetgreep (het gebruiken van duim en wijsvinger om kleine stukjes vast te pakken) nog niet ontwikkeld, dus je baby zal zijn vuist gebruiken om verschillende objecten en voedsel vast te pakken.

Een geschikte grootte om deze methode van vastpakken te accommoderen is de grootte van twee volwassen vingers. Houd je wijs- en middelvinger naast elkaar uitgestrekt. Gebruik dat als een maatstaf voor je stukjes voedsel. Zorg ervoor dat het voedsel zacht genoeg is om tussen je duim en wijsvinger te kunnen knijpen. Zo niet, zorg er dan voor dat je baby geen stukje van het voedsel kan afbijten. Bijvoorbeeld, je kunt je 6 maanden oude baby laten zuigen op een stukje steak, maar je kunt ze geen stukje rauwe appel geven omdat ze een stukje kunnen afbijten dat te hard is om te kauwen.

Zodra je baby de pincetgreep onder de knie heeft, kan je overschakelen naar kleinere stukjes. De pincetgreep ontwikkelt zich meestal rond 9 maanden oud. Dit kan ook iets later zijn. Let op hoe je baby evolueert en als je merkt dat ze kleinere objecten met hun duim en wijsvinger begint te pakken, kan je je voedsel wat kleiner hakken. De textuurregels zijn hier echter nog steeds van toepassing.

Ben je onzeker over de textuur van iets of vraag je je af of de avocado die je net hebt gekocht rijp en zacht genoeg is voor je 6 maanden oude baby? Probeer het zelf uit en voel! Smelt het voedsel in je mond wanneer je erop kauwt? Dan kan je het veilig aan je 6 maanden oude baby geven. Moet je het heen en weer bewegen in je mond en begin je het te pletten (stel je voor dat je geen tanden hebt)? Dan is het raadzaam om nog even te wachten tot je kind er klaar voor is.

Het is belangrijk om op te merken dat deze suggesties per leeftijd zijn opgesteld onder de aanname dat je begint met het geven van stukjes rond de 6 maanden. Als je om welke reden dan ook later bent begonnen met het geven van vast voedsel, is het belangrijk om deze ontwikkelingsstappen te blijven volgen! Het is niet zo dat als je pas op 8 maanden begint, je "de vorige stap" helemaal kunt overslaan. Het is altijd belangrijk om geleidelijk aan op te bouwen in moeilijkheidsgraad! Dus wanneer je op 8 maanden begint met het geven van stukjes, gebruik dan de lijst voor de 6-maanden leeftijd. Probeer pas meer uitdagende voedingsmiddelen wanneer je ziet dat je baby het goed doet (het is normaal dat je baby hier een paar weken voor nodig heeft). Vraag om advies als je twijfelt!

Beste finger foods om mee te beginnen

Goed om mee te beginnen is gestoomde groenten zoals wortels, pastinaak, zoete aardappelen of broccoli- en bloemkoolroosjes. Aangezien we net beginnen, houd de roosjes groot genoeg en snijd de andere groenten ter grootte van twee volwassen vingers, zorg ervoor dat je ze tussen je duim en wijsvinger kunt knijpen.

Je kunt het ook afwisselen met zachte vruchten zoals mango, banaan, meloen, ... Fruit kan wat lastiger zijn om te pakken voor baby's, omdat ze wat glad kunnen zijn. Een oplossing kan zijn om een deel van de schil erop te laten zitten, en dat zal het deel zijn dat ze pakken. Het bovenste deel van de schil wordt verwijderd en je baby kan daarop kauwen. In werkelijkheid is het bijna nooit zo gecontroleerd, dus let goed op je baby en zorg ervoor dat ze de schil niet eten. Een andere oplossing kan zijn om het fruit te rollen in geraspte kokosnoot, amandelpoeder, hennep- of lijnzaad. Het maakt de buitenkant wat ruwer en makkelijker vast te houden en je hebt de extra voedingsstoffen. Zorg ervoor dat je baby niet alleen de buitenste laag eraf zuigt en dan wacht tot jij het opnieuw bedekt. Als je appels wilt serveren, stoom ze dan zacht.

Als eiwit kun je een omelet serveren, gesneden ter grootte van 2 volwassen vingers. Je kunt ook roerei serveren. Voel je vrij om beide te proberen en te zien wat het beste werkt. Hoe meer texturen je baby leert kennen, hoe beter. Je kunt ook wat zachte tofu-strips serveren of zelfs een zachtgekookte cannelloni (grote pastasoort).

Stukjes voor gevorderden

Als je baby de pincetgreep onder de knie heeft, meestal rond 8 tot 9 maanden maar soms ook iets later, kun je overstappen op kleinere stukjes. Dit zal je baby opnieuw uitdagen om deze pincetgreep te oefenen en om echt een heel stuk voedsel in haar mond te doen, niet alleen op grotere stukken te kauwen. Bovendien kan je baby dit kleine stukje nu heen en weer bewegen in haar mond met de tong, mengen met speeksel en het achterin haar mond bewegen om te worden doorgeslikt. Je baby leert nu echt te kauwen. Houd de stukjes in het begin zacht en klein! Pas wanneer je kind zijn eerste kiezen heeft, zal het in staat zijn om voedsel te vermalen en kun je beginnen met iets hardere stukjes (een dunne plak appel, een klein blokje kaas).

Belangrijk om op te merken: met 'een klein stukje' bedoelen we echt een klein stukje van bijvoorbeeld een halve centimeter. Begin hiermee en vergroot de grootte ervan iets (over een aantal weken). Zorg er altijd voor dat het klein genoeg blijft zodat het niet vast kan komen te zitten in de luchtpijp. Bekijk zeker de do's en don'ts onderaan dit artikel.

Hier zijn enkele suggesties voor stukjesvoeding voor baby's van 8-9 maanden oud:

• Gehalveerde frambozen of blauwe bessen
• Kleine stukjes gekookte zalm
• Kleine stukjes pannenkoek
• Geroosterde stukjes aubergine
• Zachtgekookte erwten of zwarte bonen - een beetje geplet tussen je vingers
• Kleine stukjes gehaktbal, kip, etc.
• Een klein stukje mozzarella

Een andere handige baby finger food zijn allerlei soorten burgers. Ze kunnen vegetarisch zijn of niet, maar het is een geweldige manier om op te maken wat je nog in je koelkast hebt.

Stroken licht geroosterd brood zijn een andere geweldige finger food die je dagelijks kunt geven. Je kunt een beetje spelen met verschillende spreads en dips om het interessant en extra voedzaam te houden. Notenboter of hummus zijn geweldige opties die dagelijks gegeten kunnen worden.

Pannenkoekjes zijn ook een super ontbijt voor je baby. Maak pannenkoeken met bananen of zoete aardappelen, om het voedzaam te houden, en houd het suikervrij. Op deze manier kunnen pannenkoeken meerdere keren per week op het menu staan. Maak grote porties zodat je ze gewoon kunt invriezen en eruit kunt halen wanneer je geen zin hebt om te koken!

Een aantal do's & don'ts bij het geven van stukjes aan je baby

• Houd altijd toezicht op je kind tijdens het eten. Als er iets misgaat, kan ze helemaal stil worden en merk je het niet als je niet kijkt.
• Zorg er altijd voor dat je het voedsel tussen je duim en wijsvinger kunt samenknijpen. Dan is het ook zacht genoeg om zonder tanden te kauwen.
• Vermijd voedingsmiddelen met een ronde vorm (zoals druiven of cherrytomaatjes) of snijd voedingsmiddelen in ronde vormen (zoals dikke plakjes wortel). Ga altijd voor rechthoekige vormen of kleinere blokjes.
• Zelfs als je baby in het begin alleen op het voedsel zuigt, maak je geen zorgen, ze leert en neemt onderweg wat voedingsstoffen op.
• Het pletten van ronde voedingsmiddelen zoals blauwe bessen, kikkererwten of granaatappel is een geweldige manier om ze veilig te serveren.
• Als je je kind op een peul laat kauwen, plet dan eerst de erwten erin zodat ze er niet uit knallen.
• Steek niet zelf de stukjes in de mond van je kindje. Laat ze het oppakken, op die manier voelen ze zelf al de textuur en de grootte en laat het ze zelf in hun mond steken. Forceer je kind niet om iets te eten, vooral geen finger food.
• Finger food dat je niet mag geven voor de leeftijd van 2 tot 4 jaar vanwege een verhoogd risico op verstikking: popcorn, harde snoepjes of koekjes, harde rauwe groenten, hard, taai brood of korsten, vis met graten, ronde vormen zoals meloenballetjes, hele druiven of cherrytomaatjes, hele noten of gedroogd fruit (dadels, rozijnen, ...).

Wat als mijn baby geen stukjes wil eten?

Als je je kind kennis wilt laten maken met een bepaald voedsel, maar hij/zij er nog niet klaar voor is, kun je het nog steeds aanbieden via een voedingsfopspeen. Dit is een fopspeen met een siliconen zeef waarin je voedsel kunt doen. Door eraan te zuigen of te likken, kan je baby al veel smaken van voedsel proeven die nog te moeilijk zijn om alleen te eten.

Dus er zijn veel manieren om je baby kennis te laten maken met finger food. Ontdek nieuwe, leuke dingen samen. Probeer, voel, kijk, proef en ervaar, maar altijd met de capaciteiten van je kind in gedachten. Grimassen, huilen, frequent kokhalzen, verstikking, boosheid, het hoofd draaien, voedsel wegslaan, enz. zijn tekenen dat je kind er nog niet klaar voor is of het voedsel niet echt lekker vindt. Moet je dan helemaal stoppen met aanbieden? Nee, zeker niet. Denk gewoon na over hoe je het gemakkelijker kunt maken of probeer het later nog eens. Eten mag geen strijd zijn, maar vooral leuk en plezierig. Geniet ervan!

Geschreven door Ine De Bruycker, preverbale logopedist bij ReminCare